Community History

This Community was established in 1944, when a small number of Greek families that had settled in Scotland, were seeking to establish and re-affirm their national identity and culture. In the early years, the needs of the Community were served by various Scottish Churches, such as St. Peter's in Hyndland and St. Matthews in Bath Street.

On 11 June 1953, the Community moved to its own Church at Grafton Street, in a building bought and donated to the Community by Mr (and later Sir) Reo Stakis. The first Priest was the Metropolitan of Chalkydon, Meliton Chatzis, while the First Priest in Charge was the Presbyter Christodoulos Aronis, who conducted the first Divine Liturgy on Sunday 1st November 1953. Since then, the following Priests in Charge have served our Community:

In 1963, however, a new donation by Sir Reo Stakis made possible the purchase of the building occupied today in Dundonald Road at the Dowanhill area of Glasgow's West End. The Church was consecrated the same year by the then Archbishop of Thyateira and Gt. Britain Mr Athenagoras (Kokkinakis) and the Lord Provost and City Council were present at the ceremony, together with other civic and ecclesiastical dignitaries.

On 24 May 1970, the then Pope and Patriarch of Alexandria Nicholas VI, who was attending the General Assembly of the Church of Scotland, visited St. Luke's and conducted the Divine Liturgy. To mark the occasion, He elevated St. Luke's to Cathedral status with the blessings and best wishes of His All-Holiness the Oecumenical Patriarch Mr Athenagoras A'. An appropriate marble plaque, inscribed with gold letters, at the right hand side of the entrance hall commemorates this most memorable dayl.

Another visit by the spiritual leader of the world orthodox churches took place on Sunday 7 July 1996, when that day's Divine Liturgy was conducted by His All-Holiness the Oecumenical Patriarch Mr. Vatholomaeos I, who had come to Scotland to receive an Honorary Doctorate by the Department of Practical Theology of Edinburgh University.

Left to right

Mr Takis Stakis, Fr Themistocles Hadjiioannou, Mr Nicholas Ioannides, His Eminence Archbishop Gregorios, Mr Andreas Koumis, His All-Holiness the Oecumenical Patriarch Vartholomaeos I, Mr Epameinondas Pitticas Gen. Secretary of the Community, the Great Benefactor Sir Reo Stakis, Mr Kyriakos Savva, the Chairman of the Community Mr Andreas Georgiou, the Honorary Consul for Greece Mrs Irene Cavoura and the Ekdikos of the Patriarchate Mr Fivos Scholarios.

The Cathedral today

The church of St. Luke is divided into three parts, the Narthex, the Nave and the Sanctuary or Holy of Holies. In the Narthex, Christians meet the officers of the community's Governing Council, light their candles and kiss the icons of Christ, the Mother of God, St. Luke and St. Andrew. In the Nave we have the pews, the pulpit to the left, and the Bishop's throne and the Cantor's seats and stands to the right. The Nave is separated from the Sanctuary by means of an Iconostasi.

These three parts and the liturgical ceremonies that are conducted between them help the worshipers to enter the spiritual realities of the eternal Gospel of Christianity. So do the icons, some of which (those on the icon screen) date from the foundation of the community and were painted by its first Priest. Apart from the prayer life and upbringing of Greeks in Scotland, St. Luke's serves as an important meeting place for Greek Orthodox and other Orthodox students and scientists who come to study or work in Scotland.

Special functions have been undertaken from time to time to meet the needs of the visitors or to promote intercultural exchange between Greeks and Scots. The regular Divine Service of St. Luke's is on Sundays, from 10.30 a.m to 1.00 p.m. At the end of the Service, members of the congregation have the opportunity to meet in the church hall and catch-up on the week's events, over refreshments and cakes provided by the Ladies of the Christian Fellowship.

School

During session 2016/2017 some 65 pupils and 35 adults are enrolled in its classes, served by four teachers, one of whom is appointed by the Greek Educational Mission (EEA) to serve at the Glasgow and Edinburgh Schools. The School operates every Thursday evening and all day Saturday. The Gen. Secretary/Administrator of the Governing Council acts as Director for all external matters relating to the School operations (examinations, recognitions etc.), while overall responsibility for the affairs of the School rests with a 5-member part-elected by the parents and part-appointed by Governing Council. In addition to the Greek language, pupils and students are taught history, geography and elements of religious history and education, together with cultural activities such as traditional dances.

Governing Council

The Governing Council is elected every 2 years from the active members of the community, to be found among the 150 or so families of the total 220 residing in the Greater Glasgow area. Furthermore, there are a further 70 families or so of Russian, Serbian and Romanian descent. The Governing Council is responsible for the day-to-day affairs of the Cathedral and the community as a whole, the overseeing of the School, for the promotion of harmonious relations with other Churches in Scotland and for the promotion of the community in local and national events, such as Doors Open day, an annual event that gives the opportunity to more than 750 visitors to visit and admire the building.

During the lifetime of this community, the following served as members of successive Governing Councils; they appear in alphabetical order (as per their surname spelling in Greek) and the names of those who served as Chairs are shown in bold.

The work of the Governing Council is supported by the Christian Fellowship, a support group comprising ladies of the community, who provide support services to the poor and ill, students and anyone at the diaspora, applying the principles and teaching of philanthropy and Christian love.

The following presentation was shown on 11 June 2023, on the occasion of Hellenic presence in the Greater Glasgow area since 1945. Photos follow at the end of the article, in the sequence referenced in the main text. It is followed (after the photos) by an article authored by John Huntley Kapranos for the same purpose, giving an architectural insight to this wonderful building.

Ελληνισμός καί Ορθοδοξία στή Σκωτία

Μία σύντομη ανασκόπηση 70 καί πλέον ετών

Μαζευτήκαμε σήμερα εδώ γιά νά εορτάσουμε την 70ετία παρουσίας Ελληνισμού καί Ορθοδοξίας στή Γλασκώβη καί στή Σκωτία γενικότερα. Ας μού επιτραπή όμως ν΄αρχίσω μέ μία απλή αριθμητική πρόκληση. Η χάλκινη πλάκα στήν είσοδο τού Ναού δείχνει ότι σήμερα εορτάζουμε πραγματικά τά 70 μας χρόνια, πλήν όμως τό λεύκωμα πού εκδόθηκε γιά τόν εορτασμό τών 40 ετών δείχνει παρουσία 78 ετών (ιδε φωτο 1 & 2). Σάς μετέφερα τά πρώτα ερωτηματικά, έτσι; Ας βάλουμε λοιπόν τά πράγματα στή σωστή τους σειρά αρχίζοντας από πολύ πιό πίσω.

Ο ελληνισμός από πολύ νωρίς άνοιξε τά πανιά του καί αναζήτησε τήν οικουμενική του διάσταση. Από τά αρχαία χρόνια η ελληνική φυλή έδειξε μέ τήν ταξιδιωτική της διάθεση τήν ανήσυχη καί συνεχώς ανικανοποίητη φύση της. Αν καί ο ελληνισμός στή Βρετανία έχει σχεδόν 330 χρόνια ιστορικής πορείας καί δημιουργικότητος μέ τήν εγκατάσταση στό Λονδίνο το 1697 ομάδος μεταναστών πού μπήκαν σέ αγγλικά καράβια πού ερχόντουσαν στήν Πελοπόννησο νά φορτώσουν σταφίδα, σποραδική καί εν πολλοίς απροσδιόριστη πηγαίνει πολύ πιό πίσω στήν αρχαιότητα. Τό 325 ή 350 ο διάσημος γεωγράφος καί ποντοπόρος Πυθέας ξεκίνησε από τή Μασσαλία νά επισκεφθή χώρες από τίς οποίες Φοίνικες έμποροι έφερναν κασσίτερο κρατώντας όμως μυστική τήν πηγή τους. Αφού διέσχισε τή χώρα από Ντόβερ μέχρι Βορρά, έφτασε στό νησί Θούλη (σημερινή Ισλανδία) καί από εκεί στή Σκωτία καί μετά πάλι οδικώς στό Ντόβερ. Μέ μία μέθοδο πού δέν είναι τού παρόντος, υπολόγισε μ΄εκπληκτική ακρίβεια το μήκος τών ακτών τής Βρετανίας (4,000 μίλια), αλλά καί τήν απόσταση Μασσαλίας από το βορειότερο μέρος τής Σκωτίας (1,050 μίλλια αντί τής πραγματικής απόστασης τών 1,150 μιλλίων ή 1,340 μίλλια οδική απόσταση τών Google Maps).

Η πρώτη παρουσία πού γνωρίζουμε είναι η οικογένεια Τομπάζη, απόγονοι τού Ιακώβου Τομπάζη, πρώτου Ναυάρχου τού Ελληνικού Ναυτικού τήν περίοδο τού Απελευθερωτικού Αγώνα. Ο ΓεώργιοςΤομπάζης γεννήθηκε στή Γλασκώβη τό 1913, εσπούδασε Αρχιτεκτονική στό Πανεπιστήμιο τής Γλασκώβης, σχεδίασε το εικονοστάσιο τού Ναού μας, διετέλεσε Πρόξενος τής Ελλάδος στό Εδιμβούργο καί, ιδιάιτερα σημαντικό γιά σήμερα, ίδρυσε τό 1957 τόν Ελληνο-Σκωτικό Σύνδεσμο Γλασκώβης (Scottish Hellenic Society), τού οποίου έχω τήν τιμή νά προεδρεύω, ηγούμενος μιάς ομάδας πού συμπεριλαμβάνει τούς κκ Μόσχο, Λεμπέση καί άλλους.

Τό 1945 υπήρχαν μόνο 2 ή 3 οικογένειες Ελληνίδων κυριών πού είχαν γνωρίσει τούς μέλλοντες συζύγους τους πρός τό τέλος τού Β’Παγκοσμίου Πολέμου. Είχα τήν τιμή νά γνωρίσω στενά αυτές τίς ‘νύφες τού πολέμου’ κυρίες Θεοφιλοπούλου (Ευτυχία Gardner πού εγκαταστάθηκε στή Γλασκώβη τό 1945) καί τίς αδελφές Χανίδου (Κλαίρη Mackie καί Κατίνα Berry, οι οποίες έφτασαν τό 1946). Ο ελληνισμός άρχισε νά αυξάνεται σιγά σιγά μέ τήν άφιξη Κυπρίων κεντημαντεπόρων καί άλλων μικρο-επιχειρηματιών. Γιά τίς θρησκευτικές τους ανάγκες μετέβαινε κάθε δύο μήνες Ιερέας από τό Λονδίνο. Γιά τίς ανάγκες τής Θείας Λειτουργίας χρησιμοποiούσαν τούς Ναούς St. Peter’s Church of Scotland in Hyndland καί St. Matthew’s Parish Church in Bath Street. Τ΄αρχεία μου δείχνουν ότι η πρώτη επόισκεψη έγινε από τὀν Αρχιμανδρίτη Μελίτων (μετέπειτα Μητροπολίτης Χαλκηδόνος) ο οποίος καί προσπάθησε νά τούς πείση νά οργανωθούν σέ κοινότητα. Η ομάδα πού συγκροτήθηκε γιά νά φέρη είς πέρας αυτή τήν προσπάθεια αποτελείτο από τούς Αργυρό Στάκη, Ιωσήφ Ανανία, Ανδρέα Σπύρου, Αλέξανδρο Κώστα, Ευτυχία Gardner καί τήν κα Adams. Μετά από επίπονες προσπάθειες αρκετών ετών (χοροί, παζάρια κλπ) συγκεντρώθηκε τό ποσόν τών 1,000 λιρών. Τὀ 1953 ο Ταμίας Ιωσήφ Ανανίας έλαβε επιστολή ότι ο Ναός τού Αγίου Λουκά στήν Crafton Street κοντά στήν George Square ήτανε πρός πώληση έναντι χαμηλής τιμής, υπό τόν όρο όμως ότι τό όνομα τής Εκκλησίας θά παρέμενε τό ίδιο. Τό κτίριο ήτανε σέ κακή κατάσταση, άνευ οροφής, αλλά μέ τίς κατά-δύναμην προσφορές καί μέ τή γεναιόδωρη συνδρομή τού κ. Στάκη, ο Ναός αγοράστηκε έναντι τού ποσού τών 800 λιρών κι επισκευάστηκε πρόχειρα. Ετσι, οι πρωτεργάτες αυτοί τού τί ειμαστε τυχεροί νά έχουμε σήμερα, εξασφάλισαν τήν πρώτη υλιστική βάση γιά τήν πραγματοποίηση τών πνευματικών τους οραμάτων τά οποία τούς ενέπνεαν στή ζωή τους μέχρι τότε. Τήν ημέρα τών εγκαινίων ακριβώς 70 χρόνια πρίν σάν σήμερα, 11 Ιουνίου 1953, παραυρέθηκαν οι κκ Νίκος Χέλμης, Ιάκωβος Κουμίδης, ο πρώτος Ιερέας Κωνσταντίνος Αρώνης, Αργυρός Στάκης, ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηναγόρας, ο Θεοφιλέστατος Ιάκωβος Βίρβος από τό Πατριαρχείο καί ο Ιωσήφ Ανανίας. Γιά τή διοίκηση καί τίς επισκευαστικές ανάγκες τού οικήματος δημιουργήθηκε Trust μέ Trustees τούς Αργυρό Στάκη, Ιωσήφ Ανανία, Αλέξανδρο Κώστα καί Ελένη Τομπάζη. Η πρώτη Θεία Λειτουργία, χοσοσταντούντος τού Πατρός Αρώνη, έλαβε χώρα τήν 1η Νοεμβρίου 1953 (ίδε φωτο 3)

Ο πληθυσμός τής κοινότητος όμως είχε πλέον ξεπεράσει τίς 300 οικογένειες, ο Ναός στήν Crafton Street όντας σέ κακή κατάσταση έπρεπε νά κατεδαφιστή κι’ έτσι τό 1962 αγοράστηκε ο σημερινός Ναός, ο αγιασμός τού οποίου έλαβε χώρα τό ίδιο έτος από τόν Σεβασμιώτατο Αρχιεπίσκοπο Θυατείρων κκ Αθηναγόρα, παρουσία καί τού Δημάρχου Γλασκώβης. Πρίν τήν αγορά του, ήτανε η Belhaven United Presbyterian Church, σχεδιασμένος το 1877 σέ Νορμανδικό Γοτθικό ρυθμό από τόν James Sellars. Τήν Κυριακή 24 Μαίου 1970, τής Σαμαρίτειδος, ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας καί πάσης Αφρικής κκ Νικόλαος ΣΤ’ μέ πρόταση τού Οικουμενικού Πατριάρχου κκ Αθηναγόρα Α΄προήγαγε τή σημερινή Εκκλησία μας σέ Καθεδρικό Ναό τής Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας (ίδε φωτο 4). Ιεράτευσε ο Αρχιμανδρίτης Νικηφόρος Τζιφόπουλος επιτροπευόντων τών κκ Αργυρού Στάκη, Ιωάννου Ιωακείμ, Πέτρου Πετρόπουλου, Γεωργίου Υπερμάχου, Ιωάννη Φυσέντσου, Γεωργίου Πολυδώρου καί Ιωάννη Τοφάλη. Το ιστορικό αυτό γεγονός αναγράφεται στή μαρμάρινη πλάκα ανηρτημένη στό δεξιό πλευρό τής κυρίας εισόδου. Ενα σημαντικότατο κληροδότημα μέ τή δημιουργία τού Trust, εγγυάται τήν επιβίωση τού Ναού μέχρι καί σήμερα καί γιά τά επόμενα έτη.

Χριστιανική Αδελφότητα-Φιλόπτωχος

Ιδρύθηκε το 1970 μέ σκοπό ευργετικές δραστηριότητες όχι μόνο υπέρ τών Ελλήνων ομογενών, αλλά καί Σκωτσέζων καί άλλων εθνικοτήτων. Οδηγός τής δημιουργίας της ήτανε ο Πατήρ Νικηφόρος Τζιφόπουλος, μέ πρωτεργάτες τών προσπαθειών τίς κυρίες Μαίρη Τομπάζη, Γεωργία Σχολαρίου, Μαρία Κουμίδου, Γεωργία McCann, τίς αδελφές Καίτη καί Δήμητρα Θεοχάρη καί σέ μετέπειτα χρόνια Ρίδη Στάκη, Θεκλίτσα Χόλας, Ελσα Κυριακόγλου-Dalgety, Σοφία Gilmour καί τόσες άλλες. Εκτός από εράνους υπέρ τής Εκκλησίας, τά έργα τής Αδελφότητος περιλαμβάνουν τή χρηματική υποστήριξη γιά τήν επίσκεψη 57 νεαρών μαθητών τού Ελληνικού Σχολείου το καλοκαίρι τού 1971 στίς κατασκηνώσεις τού Αγίου Ανδρέα λίγο έξω από τήν Αθήνα καί στήν Ακρόπολη, επίδειξη εθνικών χορών μέ πατροπαράδοτες ενδυμασίες καί άλλες δραστηριότητες πρός σφίξιμο δεσμών καί ενσωμάτωσης μέ άλλες τοπικές κοινωνικές ομάδες. Κατά τόν Φοίβο Σχολάριο, «...οι 10ετίες τού 70 καί 80 ήτανε η χρυσή εποχἠ γιά τήν κοινότητά μας».

Τόν Απρίλιο τού 1974, γιά τόν εορτασμό τών 30 ετών, οργάνωσαν επίδειξη Καλών Τεχνών σε αυτήν ακριβώς τήν αίθουσα, μ΄επισκέπτες από όλες τίς περιοχές τής Γλασκώβης. Εκθέματα από προσωπικά κειμήλια, τά παιδιά μ΄εθνικές ενδυμασίες καί σπιτικές συνταγές, ήτανε τό μυστικό τής επιτυχίας τους. Με εισιτήριο εισόδου 6 πέννες, η έκθεση απέφερε το υπερβολοκό γιά τήν εποχή ποσόν τών 300 λιρών! Γιά τήν οικονομική της ενίσχυση, η Χριστιανική Αδελφότητα είχε κλεισμένες συγκεκριμένες ημέρες τού έτους: Πρωτοχρονιά γιά νά πάρης τό κομμάτι τής πίττας ονομαστικά έναντι 5 ή 10 λιρών, Μ. Πέμπτη γιά τά λουλούδια τού Επιταφίου, εορταγορά τόν Ιούλιο.

Τήν 1η Απριλίου 2004 οι Κυρίες τής Αδελφότητος έκαναν τίς απαραίτητες προετοιμασίες καί παρουσίασαν τό περίπτερο στήν George Square γιά τήν είσοδο τής Κύπρου στήν Ευρωπαΐκή Ενωση (ίδε φωτο 5 & 6) καί μετά πάλι, 10 χρόνια μετά, στίς 9 ΜαΙου 2014, πάλι στήν George Square γιά τόν εορτασμό τής Ευρωπαΐκής Ημέρας μέ παρουσία τών τοπικών Αρχών (ιδε φωτο 7 & 8).

Αποτέλεσμα τών γεγονότων αυτών ήτανε 2 ντοκυμανταίρ γιά λογαριασμό τής ITV κί ένα γιά λογαριασμό τού Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου, ΡΙΚ. Τά ντοκυμαντάιρ αυτά έδειξαν μερικές από τίς δραστηριότητες τής Φιλοπτώχου, όπως προσφορά καφέ στό τέλος τής Θείας Λειτουργίας, οικονομική ενίσχυση τού ταμίου τής Εκκλησίας ή ατόμων προσωρινά εκτός εργασίας , επισκέψεις σέ ασθενούντες συμπατριώτες καί τόσα άλλα πού θά πρέπει νά γραφτούν σέ ξεχωριστό λεύκωμα. Η φωτογραφία πού ακολουθεί δείχνει τίς πιό πρόσφατες Προέδρους τής Φιλοπτώχου, οι οποίες έχουν πλέον παραδώσει τά καθήκοντά τους στίς νεώτερες γεννεές (ιδε φωτο 9).

Ελληνικό Σχολείο

Αν καί δέν έχω ακριβή ημερομηνία, το Σχολείο μας άρχισε νά λειτουργή στά τέλη τής 10ετίας τού 60, μέ πρώτους δασκάλους τίς κυρίες McCann καί Θεοχάρη, βοηθούμενες από τόν τότε Ιερέα τής Κονότητος, Αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Ζακόπουλο. Οι μαθητές καί μετέπειτα απόφοιτοι τών τότε χρόνων θά μάς πούν ότι η φοίτησή τους δέν ήταν καί τόσο εύκολη, μιά καί ακούγανε Θεσαλλονικιότικη προφορά τό Σάββατο καί Κυπριακή από τήν γιαγιά τήν υπόλοιπη εβδομάδα. Τά πράγματα άρχισαν όμως νά καλυτερεύουν από τό 1998 καί μετά, όταν άρχισαν νά φθάνουν δάσκαλοι από τήν Ελλάδα με 3ετή απόσπαση. Αρχίσαμε νά έχουμε υποψήφιους γιά τίς εξετάσεις GCSE and GCE Νέων Ελληνικών καί γιά πρώτη καί μοναδική φορά το 2001 παρουσιάσαμε 4 μαθητές μας στίς εξετάσεις Αρχαίων Ελληνικών τού Σκωτσέζικού εκπαιδευτικού συστήματος. Στήν τελετή απόφοίτησης εκείνης τής χρονιάς παρευρέθησαν ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος κκ Γρηγόριος, ο Πρόεδρος τού Κεντρικού Εκπαιδευτικού Συμβουλίου (ΚΕΣ) τής Αρχιεπισκοπής, ο Προΐστάμενος τής Κυπριακής Εκαπιδευτικής Αποστολής (ΚΕΑ) καί ο Πρόεδρος τής Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Μάριος Μηναΐδης (ιδε φωτο 10)

Εψαξα στ΄αρχεία καί βρήκα τήν ομιλία μιάς εκ τών αποφοίτων εκείνης τής χρονιάς. Αποτυπώνει μέ τόν πλέον γλαφυρό τρόπο τή σημασία τής ελληνορθόδοξης εκπαίδευσης μέσα από τά μάτια μιάς 15χρονης¨

«Ξέρεις ποιά είναι η Μπουμπουλίνα καί πότε καί πού γεννήθηκε ? μέ ρώτησε ο παππούς μου κανά δυό καλοκαίρια πρίν, κατακαλόκαιρο, στά μέσα τών διακοπών μου στήν Ελλάδα. Πίστευε ότι θά μ’ έπιανε αδιάβαστη καί τό στόμα του άνοιξε μισό μέτρο όταν τού έδωσα τίς απαντήσεις πού ήθελε. Οι απαντήσεις μου ήταν όχι μόνο σωστές, αλλά καί η γλώσσα πού χρησιμοποιούσα ήταν σωστή καί μού επέτρεπε νά καρατήσω μία τέτοια συζήτηση γι’ αρκετή ώρα. Ο παππούς μου ευχαριστήθηκε καί εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ, πού ένα από τά πεντοχίλιαρά του βρήκε καταφύγιο στήν τσέπη μου. Φανταστήτε τί έχει νά γίνη φέτος, όταν θά τόν βομβαρδίσω μέ τίς γνώσεις μου τών αρχαίων ελληνικών.

Μυθολογία, ιστορία αλλά καί η προβολή σύγχρονων επιγραφών από τά Πανεπιστήμια Βοστώνης (ίδε φωτο 11) καί Εδιμβούργου (ίδε φωτο 12), τής κεντρικής γέφυρας στόν ποταμό Νέκαρ στή Στουτγκάρδη (ίδε φωτο 13), αλλά καί τό σχετικά άγνωστο επίγραμμα σ΄έναν από τούς κίονες τού Central Station στήν ανατολική όχθη τού ποταμού Clyde πού διασχίζει τήν πόλη τής Γλασκώβης (ίδε φωτο 14), συνέβαλαν στή αγάπη τους πρός τά ελληνικά γράμματα.

Η αποστολή αποσπασμένων δασκάλων από τό Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας σταμάτησε όμως το 2012 κι έκτοτε το Σχολείο υποστηρίζεται από τοπικό διδακτικό προσωπικό εξόδοις τής Κοινότητος. Πρός εξασφάλιση τών οικονομικών υποχρεώσεων, είχαμε αρχίσει από τό 2007 καί διδασκαλία ενηλίκων, μέ παράλληλη πιστοποίηση ως εξεταστικού κέντρου τού επισήμου Πιστοποιητικού Ελληνομάθειας. Η πρώτη υποψήφια ήτανε η Σοφία Παπαγεωργίου τόν Μάιο τού 2007, κι έκτοτε παρουσιάζουμε κατά μέσον όρο 8-10 υποψήφιους κάθε σχολική χρονιά. Τα τελευταία 2 χρόνια όμως έχει αυξηθή ο αριθμός τών εξωτερικών υποψηφίων ο οποίος έφτασε τούς 21 τόν προγούμενο μήνα (Μάΐος 2023).

Νεολαία

Είναι εκ τών πραγμάτων αδύνατον νά συμπεριλάβω σέ μία τόσο σύντομη παρουσίαση τίς δραστηριότητες 10ετιών τών πιό ενεργών , λόγω ηλικίας, μελών τής Κοινότητος. Η αρχή έγινε με τήν ποδοσφαιρική ομάδα τής εποχής Glasgow Hellenic FC, υπό τήν καθοδήγηση τών Φοίβου Σχολαρίου καί Ιωάννη Τοφάλη (ίδε φωτο 15). Κι επειδή τό μήλο πέφτει κάτω από τή μηλιά, η δημιουργία τής νεώτερης έκδοσης οργάνωσης τής νεολαίας, έπεσε στή Δώρα Σχολαρίου. Τι να πρωτοθυμηθώ. Τήν έκδοση τού περιοδικού It’s all Greek to me ? Τίς συναυλίες τών Ζιογαλά καί Μουτσάτσου; Τή συμμετοχή στό Outward Bound μέ χρηματοδότηση τού Ιδρύματος Νιάρχου; Ας αφήσω τίς λεπτομέρειες γιά το φθινόπωρο όταν θά πραγματοποιηθή η μεγάκη συνάντηση γιά τό λανσάρισμα τού ελληνικού τάρταν (ίδε επόμενες παραγράφους).

Ελληνο-Σκωτικοί Σύνδεσμοι

Οι σύνδεσμοι αυτοί, Scottish Hellenic Societies, δημιουργήθηκαν μέ τό σκοπό τήν προώθηση φιλελληνισμού στή Σκωτία, παρουσιάζοντας θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, μέ ομιλητές από κάθε γωνιά τού Ηνωμένου Βασιλείου. Τής Γλασκώβης ιδρύθηκε το 1957 από τόν Γεώργιο Τομπάζη πού αναφέραμε προηγουμένως, τού Εδιμβούργου το 1965 υπό τήν προεδρία τού Καθηγητού Arthur Beattie καί τού Aberdeen το 1980 πάλι από τόν Γεώργιο Τομπάζη καί τήν αμέριστη υποστήριξη τής Προΐσταμένης τού Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού στό Λονδίνο κας Δέσποινας Κατσιρέας, μέ πρώτον προεδρεύοντα τόν Γραμματέα τού Πανεπιστημίου Aberdeen κ. James Fraser ο οποίος υπηρέτησε γιά 27 χρόνια μέχρι το 2016.

Οι Σύνδεσμοι οργανώνουν κάθε έτος ομιλίες μέ τοπικά κι΄εθνικά θέματα πού καλύπτουν όλες τίς πτυχές τής Ελληνικής ζωής, πολιτισμό, φιλολογία, ιστορία καί αρχαιολογία από αρχαίων μέχρι καί νέων χρόνων. Μεταξύ άλλων έχουν γίνει παρουσιάσεις μουσικής από τή Μαρία Κάλλας μέχρι τά ρεμπέτικα, προβολή ταινιών τού Αγγελόπουλου καί άλλων, χωρίς νά ξεχνάμε φυσικά φαγητό μέ πατροπaράδοτες συνταγές.

Τεχνολογία

Μέ τίς τεχνολογικές απαιτήσεις τής εποχής μας, ιδιαίτερα από τίς νεώτερες γεννεές, έπρεπε ν΄ακολουθήσουμε κι΄εμείς στούς ίδιους ρυθμούς. Θά έχετε παρατητηρήσει ότι υπάρχει πλέον δωρεάν wi-fi κάλυψη σέ όλο το κτίριο καί μετά από μία γενναιόδωρη προσφορά τής οικογενείας Ποστεκόγλου, οι αίθουσες τού Σχολείου μας είναι εξοπλισμένες μέ διαδραστικούς πίνακες (smart boards) τελευταίας τεχνολογίας (ίδε φωτο 16) . Οι μαθητές μας έχουν πλέον πρόσβαση σέ όλες τίς εκπαιδευτικές διαδικτυακές πηγές καί ‘συναντἠσεις’μέ μαθητές ελληνικών καί κυπριακών σχολείων. Σάν αποτέλεσμα, τό Σχολείο μας αντιμετώπισε άμεσα κι΄επιτυχώς τών αποκλεισμό όταν χτύπησε ο κορωνοΐός τόν Φεβρουάριο 2020, υιοθετόντας από τήν επόμενη κι όλας ημέρας ιντερνετική διδασκαλία.

Στίς 19 Μαίου 2018 οι 3 σύνδεσμοι οργάνωσαν ένα συμπόσιο Ελληνο-Σκωτικού Σαββατοκύριακου στό Royal College of Physicians and Surgeons στή Γλασκώβη. Ητανε το τρίτο τού είδους του τό οποίο έμελλε να είναι καί τό τελευταίο, μιά καί χτύπησε ο κορωνοΐός καί τό επόμενο συμπόσιο στό Εδιμβούργο προγραμματισμένο γιά τήν Ανοιξη τού 2020 δέν μπορούσε νά πραγματοποιηθή. Στίς αλλέπάλληλες διαδικτυακές συναντήσεις τής αλήτου εκείνης εποχής, γεννήθηκε η ιδέα γιά τήν δημιουργία κάποιας μή εφήμερης παρακαταθήκης γιά τό μέλλον. Αντιπρόσωποι καί από τούς τρείς συνδέσμους συναντηθήκαμε επανειλημένα καί αποφασίστηκε η δημιουργία ενός ελληνικού τάρταν γιά τόν εορτασμό επίσης καί τών 200 χρόνων ανεξαρτησίας.

Μετά από διαγωνισμό 7 διαφορετικών σχεδίων, επικράτησε αυτό πού βλέπετε [στη φωτο 18]. Γιά τήν κατοχύρωση τού σχεδίου όμως, χρειάστηκε η ίδρυση ενός οργανισμού-ομπρέλλα πού αντιπροσωπεύει τά δικαιώματα όλων τών Ελληνικών Κοινοτήτων τής χώρας, κι΄έτσι γεννήθηκε η Hellenic Alliance of Scotland εγγεγραμμένη (ίδε φωτο 19) στο OSCR (Office Scottish Charities Regulator) υπό αριθμόν 51530 καί η εγγραφή τού τάρταν στίς 17 ΜαΊου 2022 στό επίσημο Register of Tartans υπό αριθμόν 13509, με ταυτόχρονη εγγραφή στό Office for Intellectual Property Rights. www.hellenicalliancescotland.org Η ιστοσελίδα έχει επίσης καί μία άλλη εντελώς πρωτοποριακή λειτουργία, συγκεντρώνει σε ένα πόρταλ όλες τις ελληνικές επιχειρήσεις.

Μετά από μία πρόσφατη γενναιόδωρη προσφορά τού Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου μας κκ Νικήτα, ευελπιστούμε νά έχουμε τά πρώτα αντικείμενα καί ήδη ενδύσεως σχεδιασμένα εξ ολοκλήρου από ελληνικό τάρταν, τό ερχόμενο φθινόπωρο ότε καί θά γίνη τό επίσημο λανσάρισμα παρουσία πολιτικών Αρχών Ελλάδος, Κύπρου καί Σκωτίας. Θά πρέπει νά σημειώσω εδώ ότι απαίτηση τού Σεβασμιωτάτου γιά τήν δωρεά, είναι τά σειρήτια τών αμφίων τών ιερέων πού υπηρετούν στή Σκωτία νά φέρουν το εληνικό τάρταν. Γιά νά είμαι ειλικρινής, δέν γνωρίζω μέχρι σήμερα εάν μού τὀ έλεγε σοβαρά.

Μελλοντικές προκλήσεις

Τελειώνοντας, θά ήθελα νά παραθέσω αυτούσιο, χωρίς μετάφραση, ένα απόσπασμα από τή σελίδα 141 τού βιβλίου Hellenic Glasgow (ίδε φωτο 17) “When my time will come, it would be a great privilege to know that our younger generation is running our community…I have this crazy idea that the more Ι am able to offer God willing at this stage, the more our community will flourish in the future. Otherwise, we will not be able to reverse the inevitable”.

Είναι εμφανές όμως σέ όλους μας, ότι οι λέξεις κοινότητα, ομογένεια καί εκκλησίασμα δέν είναι πλέον ταυτόσημες όπως στό πρόσφατο παρελθόν. Η οικονομική κρίση καί ένας ακατανόητος πόλεμος μεταξύ δύο γειτονικών χωρών έχουν αλλάξει τή δημογραφική σύνθεση τής παροικίας μας.

Τα τελευταία χρόνια έχω ακούσει καί επιχειρηματολογίσει σέ πολυάριθμες συζητήσεις γιά τή χρήση τής γλώσσας στήν Εκκλησία τής Διασποράς. Λογικώτατα επιχειρήματα καί απόψεις καί από τίς δύο πλευρές. Στήν μπλέ γωνία τής παλαίστρας αυτοί πού αναμένουν από τήν Εκκλησία τήν προστασία τής γλώσσας μας όπως έπραττε από αιώνων (θυμηθήτε το Κρυφό Σχολιό). Στήν κόκκινη γωνία αυτοί πού βλέπουν τόν εναγκαλισμό ομοθρήσκων μας, όχι όμως ομογενών. Δύσκολη εξίσωση καί θά παραθἐσω εδώ δύο ιστορικά γεγονότα τά οποία υποστηρίζουν κάθε μία από τίς δύο αντικρουόμενες απόψεις.

Τήν περίοδο 3ος αιώνας π.Χ μέχρι 3ος Αιώνας μ.Χ, δέν είχε προκύψει κανένας λόγος νά μεταφραστή κανένα μέρος της Βίβλου η οποία ήτανε γραμμένη στά Ελληνικά. Για τους Εβραίους της Αλεξάνδρειας συγκεκριμένα , τον 3ο αιώνα π.Χ. αναλαμβάνεται η μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης από τά Ελληνικά στ’ Αραμαΐκά, γνωστή και ως Μετάφραση των Εβδομήκοντα. Πέντε αιώνες αργότερα, οι πρώτοι Χριστιανοί, που χρησιμοποιούσαν την ελληνική γλώσσα για τη μελέτη της Καινής Διαθήκης, έπρεπε να μελετούν παράλληλα και την Παλαιά Διαθήκη και αυτό επειδή θεωρούσαν τους εαυτούς τους κληρονόμους της παράδοσής της. Ήταν σημαντικό όπλο στα επιχειρήματά τους ενάντια στους Εβραίους ραβίνους να έχουν μια ακριβή κατανόηση του αρχικού κειμένου.

Τόν Απρίλιο τού 2017 βρέθηκα στή Βενετία καί είχα τήν τύχη νά παρακολουθήσω μαζί μέ τή σύζυγό μου τήν Εσπερινή Λειτουργία στό Ναό τού Αγίου Μάρκου. Δέν μπορούσα νά κρύψω τήν έκπληξή μου ακούγοντας τή Λειτουργία στά Λατινικά. Φυσικά δέν κατάλαβα τίποτα, αλλά ένοιωσα τήν ίδια ικανοποίηση όπως όταν ακούμε τήν όπερα επίσης λατινιστί. Ο λόγος; Η αυθεντική κατανόηση κειμένου επιτυγχάνεται στή γλώσσα τής αρχικής συγγραφής, οποιαδήποτε μετάφραση είναι μία απλή προσέγγιση. (Δρ. Κων/νος Αθανασόπουλος).

Η Εκκλησία μας παίζει σημαντικό ρόλο στίς τέχνες τής μετέπειτα Βικτωριανής Γλασκώβης κι΄έτσι είναι αναπόσαστο κομμάτι τής πολιτιστικής της κληρονομιάς. Τρία είναι τά κυριώτερα ονόματα, όπως θά ακούσετε στήν επόμενη παρουσίαση Sellars, Adam, MacKintosh. Η συμβολή ενός εκάστου εξ αυτών είναι τεράστια. Θα πρέπει νά θεωρούμε τούς εαυτούς μας ιδιάιτερα τυχερούς πού η πολιτιστική αυτή κληρονομιά είναι επίσης καί μέρος τής δικής μας Ορθόδοξης κληρονομιάς. Εχει εναποθέσει μεγάλο βάρος ευθύνης στούς Trustees τής Εκκλησίας μας οι οποίοι επί 60 καί πλέον χρόνια προστατεύουν τίς πέτρες καί τό κονίαμα, δηλ. τό κτίριο τής Εκκλησίας. Οφείλουμε στή μνήμη τού μεγάλου μας ευργέτη, Αργυρού Στάκη, νά κάνουμε ότι είναι δυνατόν γιά συνέχεια τής ίδιας αφοσίωσης καί στά επόμενα χρόνια.

Ελπίζω νά μήν σάς κούρασα μέ τήν παρουσίαση αυτή καί ίσως ακούσατε ορισμένες λεπτομέρειες πού δέν γνωρίζατε μέχρι σήμερα. Σκοπός μου ήτανε νά μάθουμε καί νά εκτιμήσουμε εμείς σήμερα τά μεγάλα έργα πού μάς κληρονόμησαν οι προκατοχοί μας καί πώς θά τά αξιοποιήσουμε έτι περαιτέρω. Αρκεί νά συνειδητοποιήσουμε ότι οι λέξεις παροικία ή κοινότητα ή ομογένεια δέν εκφράζουν πλέον καί τήν λέξη εκκλησίασμα όπως εις τό παρελθόν.

Επαμεινώνδας Πιττικάς, 11 Ιουνίου 2023

Φωτογραφίες σύμφωνα μέ οδηγό κειμένου